چند نمونه‌ى ادبى به کردى گروسى با رسمالخط کردى
همچنان که در مقدمه گفته شد، اگرچه مرسوم نيست اما براى آشنايى بيشتر استفاده کنندگان با رسمالخط کردى قطعاتى به کردى گروسى و با اين رسمالخط در آخر آورده شده است که عبارتند از: شعر «ئاڴردڵ» از حسن معمار، داستان کوتاه «ئاى مەلات، ئاى مەلات، ئاى...» از کامران جبارى، شعر «بچڕەمەو...» از رضا سهرابى و دو شعر و دو مقاله از جعفر سريش آبادى.
ئاڴردڵ
ئەو هسارڴ ڴەل ک دۊنن شەو لە ناوِ ئاسمان
ئاڴرِ ناو دڵ منن سەر کيشيان و چين وە بان
هەر وەک داڵى مەل ئشقم لە بەرزى باڵ دڎا
چەرخ بەد رەفتار هات و وە جەفا باڵى شکان
پيەک لە دەس چيم ئەوقەڎەر هاوار کردم رۊ وە خوا
تا بوڵيزەى ئاڴر ئشقِ دڵم ماڵم سوزان
وەم وتن دڵ وەو جەفاکارە مەوەس، بەستم وە ديم
خەيل برژانێ وە يەک دا ئاخرى خۊنم رشان
م هەرەو چيمەن خوەنِ ئازادەىِ باغ و چەمم
کايەمە ناوِ قەفەس مينياڴمە بى هەمزوان
مەهمل مەئشووق سەد مەنزڵ وە ئەولا پا نيا
ئاشق بيچارە مايە چەو لە شۊن کارەوان
ئشقە ئشق ئەى ئاڴر ديوانەىِ بى مروەتە
کەى دپرسى کافر و دين دار کەى پير و جوان
دەمچەوِ خۊنين، سەرِ بەرز و زوان ئاڴرين
ئارى ئارى يەس ئەساس مەکتەب ئازادەگان
خوەڵ نشين و بىکەس و بيچارە ماڴم وەک «سوخەن»
ئەوقەڎەر شەو ناڵە کردم بيمەشمشاڵ شوان
هەسەن مئمار - زمسان 1369
ئاى مەلات، ئاى مەلات، ئاى...
نيمەڕوان گەرمى بى. چەواشەى ڕووژگەلتر هەفتەک خەريک داورانن دەورەى بهيارى بيم، ئەو ڕووژە هەر لە بەيانەوە لە ماڵ مينياۊم. راديوو «نەقڵ نيمەڕوو جوممە» دڴا. نيشتۊمە بان قورسىِ ژير دارە سيفەڴەک لە زوورِ بەر دانەمياۊ و باوش ئەوکردۊە بان هسارگەڴا. وە ديار زەردەلۊ پيەک کردنەوە بيم ئراى قەيسى ک يەى کەشە لەق و پوو دارەگە شەکياگەوە. دوو سى سيف وە شوون يەکا کەفتە خوار و کەوترى وە تەوق سەرەوە داکەفتە مل تەختەڴە.
دانەى لە باڵەگانى کردۊە تاک و دکردەيە کش زەمينا. لەرە لەر دوڕياو کڕ سۊەرى لە خۊن وە شوون خوەيا دکيشيا بان موزايکەگان هسارا. فريە خڵپەخڕى کرد دا ڴرتمەى - ئەنامەى گيانى دفڕيا - چەڵخە چەرمڴ بى بيجگە لە دەور ملى ک وە قەڴ ئەڵقەى کەو دڴا چەوەو.
لەچکەگەم ئەوکردم و دووەستمەيە باڵيەوەک زڕەى زهݩ پيچريا ناو هسارا...
دڕ دوختِ گوڵباغى وەو پەلکە شووڕەگانيەوەو ئەو کەوترە تەوقيە زەغمارەڴەک وە دەسيەوە بى - لە ناو چوار چوو ئاسنى دەرەڴە ـ يەکم وينەى بى لە داڵکد ک وەک شەقڵ لە دڵ و گيانم ئەڵکەنريا.
شەو سەر ساڵ بى و جوانەگان دچيانە شاڵ گەردش، يەکم شاڵيک شووڕەو بيە ناو هسارا، م تک تەنيا لە ناو هسار بيم. هەر ئەو لەچکە چەرمڴەگەک بەينى وەلەيە بەستۊمە باڵ ئەو کەوترەگەوە، بەسرياۊە سەر شاڵەگەوە. دووسى ڕا شاڵەگە کيشيام دا ئاخرى خاونەگەى سەر کيشيا، خوەى بى ـ ئاوات ـ.
دانەى خاى ڕهݩ کرياڴ ک وەتوکوڵ هەنار ڕەنێ کردۊم ئراى بەستم و کلکەوانەيگ نوغرەک سەرەگەى ياقووتِ سۊرەکەى بۊچکەڵانەى بى (ياڴارى دايەگەورەم).
بەس ئرا کلکەوانەگەد لە کلکد نيە؟!
وەڵڵا چەزانم، لابد گوم بيە... ئەوقەرە بەيان دا ئيوارە ئراى تيکەى نان سووڕمەوە بيڴمە چوکوڵ، وە کلکم خڕەو بۊ
شەويگيش وەقەرەى قاليەگەوە بيە دەمقاڵيان، شوکولات خوەريەگە و ئەو خاڴەک لە ناوى بى وەيەکەوە هۊردهوڕش بين.
شوون چەن دانە کڕ سيە و نازڴ کەفتۊە بان نەخشِ ماسى دەرهەم قاليەگەى دايە (ک دايەگەورەم وە دەس خوەى چنۊگەى و سەرگوڵ ناو جيازيەگەى داڵکم بى)
لە ئەو مەرافەگەوە دۊا، باوکە کارى بۊە ئيەک بچيە ناو گوڵخانە و دەس بکەيە دۊکڵ. گوڵخانە يەى وەختى گوڵخانە بى. بۊگە دانەى قوتى چوار قوڕنەى شۊشە و چەن دانە گوڵدان خەڕينەى خالى و شەق بردڴ لە تەک جفتى هەفڕهݩ ک قەفەسەگەيان لە دانەى لەو ديوارە شۊشەييەگانە کرياۊە دارا.
هەر لەو ڕووژڴەل ئەوەڵەوەک باوکە دەس کردۊە دۊکڵ، دانەى هەفڕهݩەڴان مردارەو بى و ئەويەکەيش لە خوەنين کەفت، تەنيا ئانيک باوکە دچيا ئەورە دخوەنيا.
ڕووژى وەک ڕووژڴەلترى ک باوکە لە ماڵ نەۊ، دايە دەر قەفەسەگە کردە تاک، ئەمان هەفڕهݩەگە وە دەيشت نات و تەنيا لەى لەقەوە باز بردە ئەو لەق.
هەر چاغى باوکە دچيا ناو شۊشەگە، دايەم پەنجەرەى ڕووشنايى گيرِ گوڵخانەگە دکردە تاک و دووِت: «ئاخ ئەڴەر وەشەنى داکردا... ئاى ئەڴەر وەشەنى داکردا...».
وەختى باوکە لە ناو شۊشەڴە دياتە دەيشت، ماڵ پڕ دۊات لە چريکەى هەفڕهݩ، باوکە دچيا ناو بنماڵى و چکى قاݩ ديەوکرد. ئمجا چکى رهݩ و ڕووماتى ديەوکريا و دياتە سەروەخت من و دايەمەو... .
جاروەجاريگيش لە ئاچنەو وەختڴەلى ئاڵبوم وينەگان دياورد و يەکە يەکە دووِت کەى و لە کوورە خرياڴن.
وينەى بى ک باوکە و دايە دوانە نيشتۊنە ناو خايلانِ کەوترەگان و دکەنيان. دو کەوتر نيشتۊنە بان سەر و دەس باوکەوەک وەيان دووِت «تەوقى». تەوقى تريگيش نيشتۊە بان شان دايەوە و باڵەگانى کردۊە تاک.
#
ئاى وينەڴە دوو سى ڕووژ باڴز دەزۊرانيەگەمان، ميمکد لەمان خست. ئەوەڵ ڕا بى دايەد دياتە ماڵمان ـ پاى ئەوکردۊمان ـ ئراى خەڵاتى دەسى کورواس ئراى دۊرانۊم. شەو و ڕووژ دەرزن وەشانم دا گەينانمەيە شەو پائەوکردنەگەيا.
#
لەو هەمکە کەوترە تەنيا دوان سيانى تەوقى مينياۊک دهݩ بغەبغيان ئتِ وە خوار نيات. باوکە يەکە يەکە دنياگەيانە ژير کورواسەگەى و دووِردەيان.
دايەيش ک مرد، ئتِ کەوترمان نەما. باوکە ئەو بڕە تەوقيەگەيشە باڵەو دا و خايلانەگەيان ڕمان. لە دايەم کردۊگەيە ئاڴەت، هەر چاغى بياتا دەمقاڵ و مەرافەيان، دچيا بانماڵ. لە ناو خايلان کەوترەگان دنيشت و دەس دکردە گيرستن. ئەمان شەويگ رووەى و ئتِ ناتە خوار.
دەر خايلانەگە ورانۊ. وە تورنجگەوە لە سۊچى قرچکە کردۊ و تەوقيەگان وە دەوريا دڴانە گژ دار و ديوارا. سۊەرى خۊن و چەرمڴى پەڕ و پوو کەوترەگان بۊنە ئاميته.
باڴز دايەم، باوکە دۊرمانيەگەييشە کردە دۊکڵ. پەرچينەى بۊچکى پڕ لە پەڕه قاڴزڴەلِ چوار گووش نيا ناو قەفەس هەفڕەݩەگە و گِ ڕووژى وەر خوەى دووِردەيه دەيشت. لە ليو خەياوانەگان دنيشت. هەفڕەݩەگە دڴەرکرد و دنياگەيە بان قەفەسەڴەى، ئەمان باڵەو نيڴرت. لە بان قەفەسەڴە دووِسيا دا باوکە فيکە بکردا. باز دووِردە بان پەرچينەگەو دانەى لە پەڕە قاڴزەگان وە دەنۊک دڴەرکرد، تا باوکە چکى گيەڵ بڴرتا وەردەميا.
ئاخر ڕاى ک باوکە هاتە ماڵ، هەفڕەݩەگە نيا ناو گوڵخانه. تلۊزۊنەگە بەرفەک دڴا. دوشاخەى تلۊزۊنەڴە کيشياگەوەو وە تەک خوەيا بردەى و ئتِ ناتەوه.
بەيانيانى باڴز ڕوەين باوکم، هەفڕەݩەگە لە ناو قەفەسەڴەى کەفتۊە پشتا و مردارەو بۊ.
کامران جەبارى ـ تاوسان 1386
بچڕەمەو....
بچڕەمەو
لە دەور و پشت چتڴەليک هەڵا لە هووشم ماڴن
بى ئيەک هووشەو بکەيد
لە قوڕنە قوڕنەىِ ئەڵقەڴەلى گوم بيڴ
لە موڵک و کەوشەن باوکى
ئارى
بچڕەمەو
لە وە شۊن بيدەنێ شەوا گەردين
بى هيچ ترس و سيەم
بچڕەمەو
لە پشت چەوە تەڕە گاندەوه، گيرستنِ خوەشمەنى
وە ئاوات بەيانىِ شەوسوو
وەک کۊه
وەک کيەنى
وەک باڵەو ڴرتن ريەنى کەوتر کۊەيى
وە بان هەر ئەو پەرچينەگان و
هەر ئەو ئۊنجە بەرزەگانا
بچڕەمەو
وە جوورە غەمزەيگەوه
وە شيوا
وە شۊن نيزکى و
وە شۊنِ سەماى وەشەنەوه
ئارى
بزەد بڴرى و ئەڵکەرەيا
ئاڴرە نەوڕووزيە کۊەنە ساڵەگەمان
ڕەزا سوهرابى ـ خاکەليوەى 1387
کردەوەى سوڵت و دەسەڵات کەليمە دورس کردن
با ئاوەۊجە دەس وەى بکەم ک لە گِ زوانى کەليمە لە کردەوەى سوڵت (فعل بسيط) تاکەو دوو و دەسەڵات هەر زوانى ئراى کەليمە زايين گلەو خوەيە سەر ئەيەک کردەوەڴەل سوڵتى چەن دانەن. ئراى يەک لە کردەوەى وەيەکەونرياڴ توو تاکەو نيوو. ئراى وينە لە فارسى لە کردەوەى سوڵت «زادن» کەليمەڴەلى وەک: «زاد، زادآور، زادآورى، زادگاە و...» تۊەنى تاکەو بوو. ئەمان لە فارسى وە داخەوە کردەوەڴەل سوڵت و فريەتر موتەئەددى وەرەو لە ناو چيين دوڕن. ئاوەۊجەک يا هۊردە هۊردە کردەوەڴەل لازم و موتەئەددى دوونە يەکى، وەک «شکستن» ک هەم «شکيان» وەخشى و هەم «شکانن»: «در را شکست» و «در شکست». لە هاڵيک ئەو نواينڴەگە تەواستا «شکاند» باتا. يا ئەيەک دوونە کردەوەى وەيەکەونرياڴ. مەسەڵن «گريستن» بيەوە «گريە کردن» و «گريختن» بيەوە «فرار کردن» و «آموختن»، «ياد گرفتن» و هتد.
سەرجەم کردەوەڴەل سوڵت زينڴ لە فارسى 200 دانەس. جا ئيە بەنە لوو فەراݩسەڴاک 4160 کردەوەى سوڵتى هەس يا ئنگليسى وە 23000 کردەوەى سوڵتەوه. چتى ک دەسەڵات کەليمە دورس کردن وە زوان دەى. چِ لەى سەرەوە و چ لەو سەرەوه. يانى زوان تەواى بتۊەنى هەر چنەو ک لە کردەوەى سوڵت ناو و ناتکە دورس دکەى، لە ناو و ناتکەيشە کردەوە بنيە يەکەو. کارى ک لە ئنگليسى گوڕڕاى گوڕ کررى. ئراى وينە کەليمەى فريە کۊەنە لە يوونانى ڴرن وەک «يون» و وە ڕەهاتى کەنەيە کردەوە و وە دۊايا تووِ فريەى لەى تاکەو کەن، وەک «يونيزە و يونيزەيشن...».
ئەوەک جى خوەشهاڵيە ئيەس ک زوان کوردى فريە فريە لەى باوەتەوە دەوڵەمەنە و زوورمەى کردەوەڴەليک لە فارسى لە سوڵتى دراتڴن، لە کوردى هەڵا هەر سوڵتن. وەک: «گيرستن: گريە کردن/ ناڵانن: نالە کردن/ نۊڕين: بە دقت نگاە کردن/ باڕانن: بعبع کردن/ ڴەفين: پارس کردن/ خنکانن: خفە کردن/ تاسانن: خفە کردن/ شيوانن: بە هم زدن/ قرتانن: قطع کردن/ و...». ک ئيە دەرامان گەورەيگە ئراى ناو و ناتکە دورس کردن.
لەو سەرەوەيش ئيمە وەلەوە لە هەر کەليمەى وە ڕەهاتى کردەوە نياييمانە يەکەوه. ئراى وينە لە «قيڕه»، «قيڕانن»، لە «جريکه»، «جريکانن» و تا تەنانت لە کەليمەى فارسيى وەک «شلووق»، «شلووقانن» دورس کردييم. کارى کە ئايەمەيش تۊەنيم بکەيم. ئراى وينە لە کەليمەى وەک «شپرز» ک لە فارسى «آشفته، پريشان و بە هم ريخته» دووەخشى، تۊەنيم کردەوەى «شپرزيان» دورس بکەيم، مەسەڵەن: «يەى کەشە شپرزيا» ک فارسيەگەى دووه: «يک دفعە برآشفت يا بە هم ريخت».
ئاى دو دەرامانەڴەک قسيە لەيەو کريا، ڕيە وەمان دەى وە ڕەهاتى بنۊسيم، ئەڵڴەردنيم، قسيە بکەيم و...
جافر سريشابادى، ٣١/٠٥/١٣٨٦ (٢٢/٠٨/٢٠٠٧)
خەم...
خەم پەت بڕيە بوومە سەڎاقەد
مەيگير ئەسەرا داکە دەواگەد
بەشکەم سەرِ ئەقڵم بووەسيدەو
دەرچى لە دڵم بايەقوشِ شەو
دا داکە، دە داکە، داکە دا دەى
لەو کۊزەڵە پڕ لە بادە بايەى
ئايارە خوەمم پياڵە پەرکە
هەرچى خومە هەس لەو بنە دەرکە
دا تەوقِ سەرِم لەو تيەڵاوە
داکە و بکە خومخانە خراوە
تاڵانِ خەم...
کەمەر بەستيە ئمشەو خەم وە تاڵانم وە تاڵانم
ئەيەيش دووس و دەسەبراگەى تەنەڵگيانىِ جارانم
توبايدوو ساڵەها دووسى دەقەى دەس وەردە لە دەس دڵ
چە خوازيد ئاخە هەر شەو لە دڵ داماڴ ئۊرانم
ئەڴەر رۊ بکەى لە کاشانەم بنيە بان چەوم پاگەى
کەمە قوروان قەڎ و بالای سەر و ماڵ و دڵ و گيانم
لە ڕووماتى ئەڴەر ڕيوەن دەقەى باوانەگەم لاوەى
مِ نامەردم ئەڴەر ئازا نەدانم دين و ئيمانم
خەياڵى دا بەيان نيلى دەقەى چەو بنمە بانِ چەو
دزانم خوەى نياى ئارى خەياڵى دووگە مهمانم
جافر سريشابادى