زبان کردی

زبان مهم ترین وسیله ارتباطی انسان است. انسان به هر زبانی تکلم کند به همان زبان نیز فکر می کند. اگر فردی به چندین زبان تکلم کند به زبانی فکر می کند که بیشترین تسلط را بر آن دارد. کردی زبان ارتباطی کردهاست که خود به لهجه‌هایی تقسیم می‌گردد. این لهجه‌ها گاهی آنقدر از همدیگر دور هستند که به جرئت می توان آنها را زبان‌هایی مستقل نامید. کرمانجی، سورانی، زازاکی، هورامی، لکی، فیلی، کرمانشاهی... همگی را از لهجه‌های کردی می‌دانند. در این میان کرمانجی و سورانی از رشد نسبی بهتر در حوزه ادبی و رسانه‌ای برخوردار هستند. اگر بخواهیم نگاهی به دور از احساسات ملی گرایانه کردی به این موضوع بیندازیم می توان به جرئت گفت که کرمانجی و سورانی دو زبان مستقل اما از یک ریشه هستند. تفاوت های دستوری و زبانشناختی (جنس کلمه، جمع بستن اسم، حالت کنایی، مجهول شدن، صرف زمان ها، ...) زیادی دارند.

حوزه تکلم کردی کرمانجی

به تایید بیشتر کردها، کرمانجی زبان ارتباطی بین 75 الی 80 درصد کردهاست و 25 الی 30 درصد باقی به دیگر لهجه‌های کردی تکلم می کنند. کردی کرمانجی در حوزه جغرافیایی وسیعی کاربرد دارد: تقریبا تمام کردهای ترکیه (حدود 5 میلیون کرد ترکیه به زازاکی تکلم می کنند)، کردهای سوریه، مناطق شمالی کردستان عراق، اکثریت کردهای مقیم اروپا، کردهای لبنان، اسرائیل، افغانستان، سودان، خراسان، قزاقستان، قرقیزستان، ترکمنساتان، لیبی، الجزایر، جمهوری آذربایجان، ارمنستان، اکراین، گرجستان، روسیه، بلوچستان، پاکستان، خلخال، قزوین، رودبار، آذربایجان غربی (ماکو، شوط، پلدشت، خوی، قره ضیاالدین، چالدران، سلماس، ارومیه)، دماوند.

شاعران و نویسندگان زیادی به کردی کرمانجی قلم فرسایی کرده‌اند. افرادی مانند احمد خانی، فقی طیران، ملای جزیری با آثار کلاسیک خود و کسانی مانند جگرخوین، محمد اوزون (برنده جایزه آکادمی نویسندگان سوئد)، شیخ موس (برنده جایزه شعر مالارمه فرانسه)، عرب شمو با آثار معاصر.

بر اساس تحقیقات هفت ساله لوئی ژان کالوه زبانشناس فرانسوی که در مجله فرانسه در جهان شماره منتشر شده رتبه جهانی کردی در مقایسه با آذری، فارسی، ترکی قابل تامل است و این نشان می‌دهد زبان کردی مورد بی مهری خود کردها قرار گرفته است. در این تحقیق رتبه کردی 31 ، فارسی 40 ، آذری 44 و ترکی نیز 26 است: le français dans le monde no 355 janvier 2008

این زبان به ویژه در سالهای اخیر وارد مرحله جدیدی شده است و حتی در دانشگاههایی مانند سوربن (فرانسه)، اگزتر (انگلستان)، چندین دانشگاه ترکیه به عنوان رشته تحصیلی تدریس می‌گردد. اما نکته تاسف بار برخورد سیاسی حکومت اقلیم کردستان عراق با این زبان است. علی رغم این که تعداد قابل توجهی از کردهای عراق کرمانجی زبان هستند، حکومت با برخوردی سیاسی و به بهانه ایجاد زبان واحد (که مبنای علمی ندارد) تدریس کرمانجی را در دانشگاهها و مدارس حذف و کردی سورانی را زبان رسمی و اداری اعلام کرد و فقط در مناطق کرمانج‌نشین تا مقطع ابتدایی را مجاز دانست. علی رغم اعتراض کردهای کرمانج و بعضی از کردهای سوران این امر مهم نادیده گرفته شد. این رفتار سیاسی بیشتر خوشایند ترکیه بود.